بررسی ژئومورفولوژی گنبد نمکی قم و تاثیر گنبد بر منابع آب زیرزمینی منطقه

بررسی آب های زیرزمینی از جمله کارها و پروژه های بنیادین طرح ریزی و برنامه نویسی توسعه در هر منطقه می باشد. کشور ایران به دلیل قرارگیری در منطقه بیابانی همواره با کمبود منابع آب سطحی مواجه بوده است. ایرانیان باستان راهکار مواجه با چنین مشکلاتی را در استفاده از منابع آب زیرزمینی جست و جو نموده اند و راهکارهایی همچون کاریز و چاه را ابداع نمودند. بررسی و تحلیل آب های زیرزمینی در ایران و خصوصاً منطقه مورد مطالعه که منطقه خشک تا نیمه خشک می باشد از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. هدف از این پژوهش بررسی امکان تأثیرگذاری گنبد نمکی قم واقع در 20 کیلومتری شمال غربی شهر قم بر روی آب های زیرزمینی می باشد. اطلاع از تأثیر گذاری این گنبد نمکی،می تواند برنامه ریزان منطقه ای و شهری را در طرح های برنامه ریزی کمک شایانی نماید. برای آزمودن فرضیه تأثیر گذاری این گنبد نمکی بر آب های زیر زمینی منطقه شهری قم از اطلاعات چاههای آب که در منطقه حفر شده استفاده گردید. همچنین از اطلاعات دبی،شوری، سطح ایستابی و برخی از پارامترهای آنالیز شیمیایی آب ، اطلاعات ایستگاههای هوشناسی و هیدرومتری برای تکمیل مباحث اقلیمی و هیدرولوژی سطحی استفاده شد. به منظور تحلیل زمین شناسی و ژئومورفولوژی از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی با مقیاس 1:50000 و 1:100000 استفاده گردید. برای آزمودن فرضیات و دسترسی به نتایج مطلوب از سه نوع تحلیل استفاده گردید. ابتدا با بررسی وضعیت اقلیمی منطقه این نتیجه حاصل گردید که دمای بسیار بالا در بیشتر اوقات سال به همراه بارش بسیار نازل و اتفاقی در کنار شرایط تبخیر بالا در طول سال شرایط ایجاد پدیده آبشویی املاح و رسوبات و زه آب های شور از گنبد نمکی را رد نمود. بررسی های مورفولوژیک از منطقه نشان دهنده وجود یک تیغه توپوگرافیک بین گنبد نمکی قم و شهر قم از تأثیر املاح و زه آب های شور به رسوبات آبرفتی مخروط افکنه قم جلوگیری می نماید. علاوه بر تیغه توپوگرافیک مذکور جهت زهکشی سطحی و زیر سطحی از خط الرأس همین تیغه معکوس شده و خلاف جهت یکدیگر حرکت می نماید و در نتیجه از انتشار رسوبات شور گنبد به مخروط افکنه قم جلوگیری می نماید. بررسی های ساختاری زمین شناسی در منطقه به کمک مقاطع زمین شناسی و رسوبی حکایت از قرارگیری گنبد نمکی قم در یک سیستم تاقدیسی فرسوده بوده که جهت شکستگی تاق و نحوه قرارگیری آن آب های ورودی و سطحی را به سمت خارج از منطقه هدایت نموده و از انتقال و اختلاط رسوبات نمکی و شور گنبد به منطقه قم جلوگیری می نماید.